वारंवार सर्दी का होते ?कारणे व उपाय

                                     वारंवार सर्दी  का होते ?कारणे व उपाय 

                                        

               

सर्दीचा त्रास होण्याची अनेक कारणे असू शकतात. हवामानात बदल झाला की अनेकांना सर्दी होते, त्यामुळे अनेकांना थंड पदार्थ खाऊन, ओलसर वातावरणात राहूनही थंडीचा त्रास होतो. लोक सहसा सर्दी झाल्यास थेट अॅलोपॅथिक औषधांचा वापर करतात, परंतु आपण घरगुती उपायांनी देखील सर्दीवर उपचार करू शकता.

वारंवार सर्दी आणि खोकल्याची समस्या कमकुवत प्रतिकारशक्तीमुळे होते. तुमची प्रतिकारशक्ती कमकुवत असेल तर अजिबात दुर्लक्ष करू नका. तज्ञांच्या मते, जर तुम्हाला महिन्यातून दोनदा सर्दी होत असेल तर तुम्ही सावध राहायला हवे. कारण हे हवामान बदलामुळे नाही तर तुमच्या शरीरात असलेल्या कमकुवत प्रतिकारशक्तीमुळे होते.

"साधा आजार, पण करी बेजार'' हे वर्णन सर्दीला तंतोतंत लागू होतं. सर्दी मुख्यत: दोन प्रकारची असते- अ‍ॅलर्जिक सर्दी आणि जंतुसंसर्गाने होणारी (इन्फेक्टिव्ह) सर्दी. अ‍ॅलर्जिक सर्दीतही दोन प्रकार आहेत. काही जणांना वर्षभर सर्दी असते, तर काहींना फक्त काही ऋतूंमध्ये- प्रामुख्याने पावसाळ्यात आणि हिवाळ्यात सर्दीचा त्रास होतो.

सर्दी हे एक प्रकारचं इन्फेक्शन आहे. आपलं नाक हे शरीर आणि आजूबाजूचं वातावरण यांच्यामध्ये असलेलं एक प्रवेशद्वार आहे. वातावरणातील विविध घटकांना शरीरात प्रवेश करू देणं किंवा नाकारणं हे या प्रवेशद्वाराच्या हातात असतं. जेव्हा बाहेरच्या हवेतून एखादा विषाणू, अ‍ॅलर्जी निर्माण करणारा घटक, धूळ, रसायन किंवा अन्य प्रदूषणकारी घटक आपल्या नाकात शिरतो, त्यावेळी नाकाच्या आतील त्वचेचा दाह होतो आणि तिथे असलेला श्लेष्म म्हणजेच म्यूकस नाकातून वाहायला लागतो. ही शरीराची बाहेरील घटकाविरुद्ध लढण्यासाठीची नैसर्गिक यंत्रणा असते. श्लेष्माबरोबर नको असलेले घटक शरीराबाहेर टाकले जातात. नाकात जे काही गेले आहे त्याला मिळणारा हा सर्वसाधारण प्रतिसाद असतो. हा प्रतिसाद वाढीव स्वरूपात दिसू लागला तर त्याचं रुपांतर सर्दीत होतं.

कारणे :-

१) धूम्रपान:-

सतत सर्दी होण्यामागे धूम्रपान हे एक कारण आहे. तज्ञांच्या मते सिगारेटच्या धुरामध्ये असलेली रसायनं आपल्या शरीरातील प्रतिकार यंत्रणेची क्षमता कमी करतात. त्यामुळे बाह्य घटकांविरुद्ध लढण्यात शरीर अयशस्वी होतं. या रसायनांमुळे प्रतिकार यंत्रणेच्या पेशीच प्रभावित होतात. यामुळे व्यक्तीला वारंवार सर्दीसारखा त्रास होऊ शकतो. याखेरीज सतत धूम्रपान केल्यामुळे श्वसनमार्गामधील लहान केसांसारखे दिसणारे भाग किंवा रोम खराब होतात. त्यामुळे श्वसन मार्गाला वारंवार जंतूसंसर्ग होऊ शकतो. परिणामी सतत सर्दी होते. हे टाळण्यासाठी सर्वात उत्तम उपाय म्हणजे धूम्रपानाची सवय सोडून देणे.

२)हातांच्या स्वच्छतेकडे दुर्लक्ष:-

सध्याच्या काळात हात धुणं किती महत्त्वाचं आहे हे सगळ्यांना चांगलंच समजलं आहे. पण इतर वेळीसुद्धा हातांची अस्वच्छता सर्दीसारख्या विकारांना कारणीभूत ठरू शकते. अनेक ठिकाणी स्पर्श होत असल्याने हातावर अनेक जंतू असू शकतात. हात वारंवार साबणाने स्वच्छ न केल्याने हे जंतू नाक, तोंड यांवाटे शरीरात शिरतात. त्यामुळे सर्दीसारखे विकार परतपरत होत राहतात.

३)ताणतणाव:-

सततच्या ताणतणावामुळे व्यक्तीच्या रोगप्रतिकार यंत्रणेच्या कार्यावर नकारात्मक परिणाम होतो आणि या यंत्रणेची संसर्गाविरुद्ध लढा देण्याची क्षमता कमी होते. ताणतणावामुळेरोगप्रतिकार यंत्रणेच्या पेशींची संख्या घटते आणि वारंवार जंतूसंसर्ग होतात. त्यामुळे प्रत्येक व्यक्तीने प्रतिकारक्षमता चांगल्या प्रकारे विकसित करण्यासाठी नियमितपणे योगासनं, ध्यानधारणा, व्यायाम करून ताणतणावांचं व्यवस्थापन केलं पाहिजे.

४)अपुरी झोप:-

जर दररोज सात ते नऊ तासांची झोप मिळाली नाही तर त्याचा थेट परिणाम आपल्या शरीरावर म्हणजेच प्रतिकार यंत्रणेवर होतो. त्यामुळेदेखील सातत्याने सर्दी होण्याचं प्रमाण वाढतं.

५) अयोग्य आहार:-

चुकीचा आहार आणि कमी झालेली प्रतिकारक्षमता यांचा थेट संबंध आहे. सतत जंक फूड, मैदा, साखर, प्रोसेस्ड फूड यांमुळे प्रतिकार यंत्रणेच्या क्षमतेवर थेट परिणाम होतो. त्यापेक्षा ऋतुमानानुसार फळं, हिरव्या भाज्या, प्रथिनं, सूप्स, सॅलड्स यांनी समृद्ध आहार घेतला तर बराच फरक पडलेला दिसतो.

६)मोकळ्या हवेत न फिरणं:-

जास्त काळ घराच्या आत घालवणं हेही वारंवार सर्दी होण्यामागचं एक महत्त्वाचं कारण आहे. मोकळ्या हवेत फिरल्याने व्यायाम, ताजी हवा आणि पुरेसा सूर्यप्रकाश असा तिहेरी फायदा मिळतो. त्यामुळे प्रतिकार यंत्रणेचं काम सुरळीत चालतं. याअभावी प्रतिकारक क्षमता कमी होऊन मनुष्य वारंवार आजारी पडतो.

७) व्हिटॅमिन डी ची कमतरता:-

डी व्हिटॅमिनची कमतरता हे वारंवार आजारी पडण्यामागचं विशेषत: सर्दी होण्यामागचं अजून एक महत्त्वाचं कारण आहे. व्हिटॅमिन डी च्या कमतरतेमुळे प्रतिकार यंत्रणेवर थेट परिणाम होतो. आहारात अंड्याचा पिवळा भाग, मशरूम यांचा आहारात समावेश करणं, नियमितपणे सकाळच्या कोवळ्या उन्हात बसणं यासारख्या उपायांचा फायदा होतो.

८)डीहायड्रेशन:-

शरीर आणि शरीरातील प्रत्येक पेशी पाण्यावर अवलंबून असतात. पाण्यामुळेच शरीरात खनिजं आणि विविध पोषक घटक एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी वाहून नेले जातात. अनेकांना पाणी कमी पिण्याची सवय असते. त्यामुळे पाण्याची कमतरता निर्माण होते आणि या सर्वांचं वहन व्यवस्थित न झाल्यामुळे प्रतिकारक्षमतेवर परिणाम होऊन विविध आजार होऊ शकतात. म्हणजेच कमी पाणी पिणं अप्रत्यक्षपणे सर्दीला निमंत्रण देऊ शकतं. खूप तहान लागणं, डोळे सुजणं, डोकेदुखी, लो ब्लड प्रेशर, एकंदरीत आळस, आणि सगळ्यात महत्वाचं म्हणजे युरीन चा रंग गडद पिवळा किंवा तपकिरी दिसणं ही डीहायड्रेशनची लक्षणं आहेत. हे टाळण्यासाठी दिवसभर थोडं थोडं पाणी पीत राहा आणि पाण्याचं प्रमाण जास्त असलेली फळं भाज्या यांचा आहारात समावेश करा.

९)इम्यून सिस्टीम डिसॉर्डर्स:-

शरीरातील इम्यून सिस्टीम म्हणजे प्रतिकार यंत्रणेत बिघाड झाल्याने तिची रोगाविरुद्ध लढण्याची क्षमताच संपुष्टात येते आणि वेगवेगळ्या व्याधी उद्भवतात. अशी व्यक्ती बाहेरील विषाणू, जिवाणू, घातक घटक यांच्याशी सामना करू शकत नाही आणि वारंवार सर्दीसारख्या विकारांना बळी पडते.

१०)आनुवंशिक जडणघडण:-

ज्याला आपण जेनेटिक मेक अप किंवा आनुवंशिक जडणघडण म्हणतो, त्यानुसार काही व्यक्तींमध्ये निसर्गतःच पांढऱ्या पेशींची संख्या कमी असते. या विकाराला ल्युकोपेनिया असं नाव आहे. अशा व्यक्ती वारंवार सर्दी, अन्य इन्फेक्शन्स यांची शिकार होतात.

अर्थातच रोगावर डॉक्टरांना भेटणं आणि त्यांच्या सल्ल्यानुसार वागणं अपेक्षित आहे, पण त्याआधी ते रोग टाळण्यासाठी काही आरोग्यदायी सवयी शरीराला लावून घेतल्या तर ते ही चांगलंच आहे.

सर्दीची लक्षणे:-

सर्दीची लक्षणे सर्दी निर्माण करणाऱ्या विषाणूच्या संपर्कात आल्यानंतर 1 ते 3 दिवसांनी दिसून येतात. सर्दीची लक्षणे क्वचितच अचानक दिसतात.

नाकातील लक्षणांमध्ये हे समाविष्ट आहे:-

सायनस दबाव

भिजलेला नाक

दागिने

वास किंवा चव कमी होणे

शिंका

अनुनासिक पाण्यासारखा स्राव

वाहणारे नाक

तुमच्या घशाच्या मागील भागात अनुनासिक ठिबक किंवा निचरा

डोक्याच्या लक्षणांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

पाणचट डोळे

घसा खवखवणे

खोकला

सूजलेल्या लिम्फ नोड्स

डोकेदुखी

संपूर्ण शरीराच्या लक्षणांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

थकवा किंवा सामान्य थकवा

अंग दुखी

सर्दी

छातीत अस्वस्थता

खोल श्वास घेण्यात अडचण

102°F (38.9°C) पेक्षा कमी दर्जाचा ताप

जसजसे सामान्य सर्दी वाढते तसतसे, तुमच्या नाकातून स्त्राव स्पष्ट आणि घट्ट होऊ शकतो, पिवळा किंवा हिरवा होऊ शकतो. परंतु हे नेहमीच जीवाणूजन्य आजाराचे सूचक नसते.

उपचार:-

सामान्य सर्दीवर कोणताही इलाज नसला तरी, उपचार एकत्र केल्याने लक्षणे कमी होण्यास मदत होऊ शकते.

वेदना निवारक आणि अनुनासिक फवारण्या सामान्यतः काउंटर-काउंटर सर्दी उपचारांमध्ये वापरल्या जातात. 

अॅसिटामिनोफेन आणि नॉनस्टेरॉइडल अँटी-इंफ्लेमेटरी ड्रग्स (NSAIDs) जसे की ibuprofen डोकेदुखी आणि ताप कमी करतात.

जडपणापासून आराम देणार्‍या औषधांमध्ये स्यूडोफेड्रिन आणि फेनिलेफ्रिन यांचा समावेश होतो.

डिफेनहायड्रॅमिन आणि इतर अँटीहिस्टामाइन्स शिंका येणे आणि वाहणारे नाक दूर करतात.

डेक्स्ट्रोमेथोरफान आणि कोडीन हे खोकला शमन करणारे आहेत.

Expectorants श्लेष्मा पातळ आणि सैल करतात. Guaifenesin आणि इतर कफ पाडणारे औषध उदाहरणे आहेत.

Afrin, Sinex आणि Nasacort हे डिकंजेस्टंट नाक स्प्रे आहेत जे अनुनासिक पोकळी साफ करण्यास मदत करतात.

खोकला सिरपचा वापर तीव्र खोकला आणि घसा खवखवण्यावर उपचार करण्यासाठी केला जातो.

काय करावे आणि काय करू नये:-

जरी विविध विषाणूंमुळे सामान्य सर्दी होऊ शकते, तरीही घसा खवखवणे, नाक वाहणे, आळस, खोकला, सौम्य ताप आणि अंगदुखी ही लक्षणे सारखीच आहेत. जर तुम्ही प्रौढ असाल तर तुम्हाला दरवर्षी दोन ते चार सर्दी होण्याची शक्यता आहे. सर्दी हा आपल्या रूग्णांमध्ये सर्वात सामान्य आजारांपैकी एक आहे, त्यामुळे सर्दी होण्याचे काय आणि काय करू नये हे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे.

काय करावे :-

पुरेशी झोप घ्या, रोज व्यायाम करा आणि पौष्टिक आहार घ्या.

भरपूर पाणी प्या.

खोकताना किंवा शिंकताना, आपले नाक आणि तोंड आपल्या हाताने झाकून घ्या (हात नाही).

थंडीचा प्रादुर्भाव टाळण्यासाठी कापसाच्या रुमालाऐवजी कागदी टिशू वापरा जे वापरल्यानंतर फेकून दिले जाऊ शकतात.

स्वतःची काळजी घ्या, नीट झोपा आणि लवकर बरे होण्यासाठी विश्रांती घ्या

होमिओपथिक उपचार पद्धती ही एक प्रभावी अशी उपचार पद्धती आहे ,या उपचार पद्धती मुळे आपण रोग मुळा पासून नष्ट करू शकतो या साठी होमिओपाथी मध्ये खालील काही औषधांचा  प्रामुख्याने वापर केला जातो .या मध्ये रुस टाक्स(RHUSTOX)नक्स वोमिका(NUX VOMICA),स्बाडीला(SABADILA),अर्सेनिक अल्बम (ARSENICALBUM),ब्रायोनिया अल्बा (BRYONIA ALBA) या औषधा चा प्रामुख्याने वापर केला जातो .

होमिओपाथिक औषधा चा जरी काही दुष्परिणाम नसला तरी याचा वापर करण्यापूर्वी निष्णात होमिओपाथीक डॉक्टरचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे .